07/02 2010

Komunikat Państwowej Inspekcji Pracy

Najważniejsze zasady bezpieczeństwa przy pracy i obsłudze kombajnów zbożowych

Wieloletni i doświadczony kombajnista Stanisław (46 lat) niejednokrotnie sam usuwał awarie kombajnu zbożowego na polu. Pewnego krytycznego dnia przyczyną awarii było pękniecie paska napędzającego młocarnię. Kiedy nowy pasek był prawie założony na koło pasowe, kombajnista poprosił sąsiada, aby uruchomił silnik i „tylko" na moment włączył napęd na młocarnię,  to pasek wskoczy na swoje miejsce. Nierozważny sąsiad usłuchał prośby i doprowadził tym samym u kombajnisty Stanisława do ucięcia czterech palców lewej reki .... które już nigdy nie odrosną.

O tego rodzaju przykładach niebezpiecznej pracy z maszynami w gospodarstwach rolnych można by długo opowiadać.  Inspektorzy pracy Państwowej Inspekcji Pracy prowadzą wizytacje prac żniwnych i często spotykają podobne sytuacje. Jak podają statystyki KRUS, rocznie około 20 % wypadków przy pracy w gospodarstwach rolnych zdarza się podczas eksploatacji ciągników i maszyn rolniczych.  Najczęściej wynikają one z nieprzestrzegania i lekceważenia podstawowych zasad bezpieczeństwa pracy zawartych w instrukcji obsługi. W gospodarstwach rolnych używa się coraz więcej różnorodnych ciągników i agregatów  oraz samojezdnych maszyn rolniczych. Samojezdne maszyny rolnicze np. kombajny zbożowe są maszynami najbardziej skomplikowanymi pod względem budowy i rozwiązań techniczno-konstrukcyjnych. Dlatego też, do ich obsługi konieczny jest duży zasób wiedzy fachowej. Operator kombajnu zbożowego powinien mieć uprawnienia do kierowania pojazdów po drogach publicznych kategorii T lub B lub wyższe kategorie. Wskazanym jest także odbycie kursu dla operatorów kombajnów zbożowych. Odpowiednie przygotowanie osób obsługujących ciągniki, agregaty i samojezdne maszyny rolnicze to podstawowy warunek gwarantujący bezpieczną pracę.

Podstawowe zasady bezpieczeństwa przy  pracy kombajnem zbożowym

O bezpieczeństwie pracy kombajnem zbożowym decyduje głównie sprawność techniczna poszczególnych jego zespołów i układów, takich jak: kierowniczy, jezdny, hamulcowy, instalacji elektrycznej (świetlnej i sygnalizacyjnej), hydrauliczny, zespołu żniwnego, zespołu młócącego,  zespołów przeniesienia napędów.
 
Wyposażenie kombajnu w szczelną kabinę i o sprawnie działającej i wydajnej wentylacji, wpływa na zminimalizowanie zagrożeń ze strony uciążliwych i często szkodliwych czynników fizycznych, występujących w środowisku pracy kombajnisty (chodzi tu głównie o zapylenie i hałas). Należy pamiętać, że niekorzystne warunki środowiska pracy mogą wpływać bezpośrednio nie tylko na stan zdrowia kierowcy, ale również i na bezpieczeństwo jego pracy.
 

Do szczególnie niebezpiecznych zachowań operatorów kombajnów zbożowych, zaobserwowanych podczas żniw zaliczyć można:

- dopuszczanie do przebywania osób na podeście lub schodkach kombajnu w trakcie jego pracy lub transportu,
- wykonywanie regulacji i czyszczenia mechanizmów bez uprzedniego wyłączenia napędu i unieruchomienia silnika kombajnu,
- niedostateczną dbałość o czystość schodków wejściowych i podestu kombajnu (należy na bieżąco usuwać zanieczyszczenia: słomy, ziarna, ziemi).
 

Przed przystąpieniem do użytkowania kombajnu należy zapoznać się z instrukcją obsługi i sprawdzić, czy kombajn jest w pełni sprawny oraz wyposażony w dobrze zamocowane osłony mechanizmów. Każdorazowe uruchomienie kombajnu wymaga sprawdzenia, czy w bezpośrednim jego sąsiedztwie nie ma osoby postronnej (np. dziecka).Wszystkie czynności związane z naprawą, regulacją, oczyszczaniem i konserwacją należy wykonywać podczas postoju kombajnu, po uprzednim wyłączeniu napędu i unieruchomieniu jego silnika. Zabroniona jest praca kombajnem na polach o pochyłości przekraczającej 10o.W takich sytuacjach kombajn musi być specjalnie przystosowany do pracy na terenach górzystych. Kombajn powinien być wyposażony w 2 gaśnice w tym proszkową o masie min. 5 kg i apteczkę zawierającą środki niezbędne do udzielenia pierwszej pomocy.

 

Jak zapobiegać pożarom kombajnów ?

Kombajn zbożowy pracuje w warunkach dużego zapylenia, szczególnie sprzyjającego powstawaniu pożarów , wymaga zatem niezwykłej ostrożności obsługującego i bezwzględnego  przestrzegania  przepisów przeciwpożarowych. Źródłem  pożaru  podczas  eksploatacji kombajnu może być otoczenie silnika, instalacja elektryczna lub hydrauliczna, a także  ruchome elementy mechaniczne i układ paliwowy. Powstanie pożaru związane jest najczęściej   z   niewłaściwą   konserwacją,  naprawą bądź obsługą. Podczas  codziennej  obsługi  konieczne  jest sprawdzenie  stanu  prawidłowego  napięcia pasów klinowych. Nieprawidłowości w tym względzie mogą być powodem ich poślizgu co prowadzi do nadmiernego wzrostu temperatury, a w efekcie do powstania pożaru. Każdorazowo  przed  rozpoczęciem  pracy wskazane jest uruchomienie kombajnu w celu  sprawdzenia poprawności pracy poszczególnych mechanizmów. Słyszalne ocieranie lub stuki wskazywać mogą na występowanie usterki, którą należy usunąć po wyłączeniu silnika.
 

Najczęstsze okoliczności wypadków przy pracy kombajnem zbożowym

Podczas użytkowania kombajnów zbożowych najwięcej zdarzeń wypadkowych, stanowią upadki osób w trakcie wchodzenia i schodzenia z kombajnu oraz pochwycenia i przygniecenia. Przyczyn wielu upadków należy upatrywać m.in. w nieuwadze, braku ostrożności i w pośpiechu operatora kombajnu zbożowego. 

Do upadków dochodzi na skutek nieutrzymywania należytej czystości stopni wejściowych i podestu kombajnu. Nie usunięte i pozostające na nich zanieczyszczenia (ziemia, ziarno, słoma), są często przyczyną poślizgnięcia i upadku. Przyczyn takich zdarzeń można również doszukiwać się w nieodpowiedniej konstrukcji i usytuowaniu schodków (usytuowane pionowo są mało widoczne dla osoby schodzącej z kombajnu).
Pochwycenia, uderzenia przez elementy ruchome kombajnu zbożowego (w tym przypadku nagarniacza i koła pasowego) należy upatrywać w nieumiejętnej obsłudze maszyny i niezachowaniu wymaganych środków ostrożności. Do wielu z tych zdarzeń dochodzi bowiem podczas wykonywania czynności związanych z regulacją mechanizmów oraz oczyszczaniem elementów (np. elementów zespołu żniwnego w przypadku ich zapchania), bez wcześniejszego wyłączenia napędu kombajnu i unieruchomienia jego silnika.
Źródeł przygniecenia przez kombajn czy też jego zespół (np. zespół żniwny) w trakcie prowadzenia napraw należy upatrywać w niestosowaniu dodatkowych zabezpieczeń (podpór). Z reguły, naprawiane elementy uniesione i oparte są tylko na podnośniku. Następstwa takich zachowań mogą być bardzo tragiczne. Mówiąc o bhp na chłopski rozum trzeba kierować kombajnem z  rozsądkiem i ostrożnie.

Indywidualne gospodarstwa rolne nie są objęte kontrolą w zakresie bezpieczeństwa pracy rolników i domowników. Mogą być kontrolowane gospodarstwa rolne zatrudniające pracowników najemnych lub przyjmujących praktykantów. W takich gospodarstwach rolnik staje się pracodawcą i zgodnie z Kodeksem Pracy odpowiada za bezpieczeństwo pracowników w tym również ma obowiązek dokonania oceny zagrożeń na stanowiskach pracy i przeprowadzenia szkolenia bhp dla pracowników. W tym zakresie  szczegółowe informacje związane  z bezpieczeństwem pracy przy obsłudze maszyn dla gospodarstw rolnych, które prowadzą zatrudnienie pracowników zostały zawarte w rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej z dnia 12 stycznia 1998 roku (Dz.U. Nr 12 poz.51)
 

Opracował :

Stanisław Golmento

OIP Kielce

Państwowa Inspekcji Pracy - Okręgowego Inspektoratu Pracy w Kielcach w ramach  działań prewencyjnych prowadzi  bezpłatne szkolenia i spotkania z rolnikami oraz domownikami gospodarstw rolnych, w celu wytłumaczenia istoty bezpieczeństwa przy pracach rolnych. W każdym Okręgowym Inspektoracie Pracy są inspektorzy pracy, którzy mogą rolnikowi udzielić wyjaśnień w jaki sposób pracować bezpiecznie. Państwowa Inspekcja Pracy wydaje także bezpłatne wydawnictwa na temat bezpieczeństwa pracy w rolnictwie. Są one także dostępne w wersji elektronicznej : WWW.pip.gov.pl