Śiętokrzyska Izba Rolicza

W tym kontekście szczególnego znaczenia nabiera troska o ochronę świętokrzyskiego dziedzictwa kulinarnego tak, by w niezmienionej formie zachować je dla potomnych. Produkty tradycyjne są również doskonałą formą prezentowania narodowych zwyczajów, odgrywając jednocześnie ważną rolę w pielęgnowaniu dziedzictwa kulturowego. Dzisiaj nikogo już nie trzeba przekonywać, jak duże znaczenie dla konsumentów mają produkty tradycyjne. Z roku na rok umacnia się ich pozycja, a ich wytwarzanie staje się sposobem na wejście na współczesny, niezwykle wymagający rynek zapotrzebowania na dobrą i oryginalną żywność wysokiej jakości. Jakości rozumianej jako wyjątkowość i niepowtarzalność produktów, które wytwarzane są zgodnie z unikatowymi, kultywowanymi od wieków tradycjami, właściwymi dla poszczególnych regionów.

Przemysłowa produkcja żywności częstokroć nie idzie w parze z wysoką jakością. W tym miejscu, aż się prosi, aby przywołać rozmowę Anny Niedzielskiej przeprowadzoną na łamach „Echa Dnia" z Mariuszem Burchartem, Dyrektorem PIH w Kielcach pod znaczącym tytułem „Ile soku jest w soku".

Nie jest bowiem tajemnicą, że dzisiejszy przemysł nie potrzebuje mięsa, by wyprodukować parówki, ani wiśni - żeby zrobić napój wiśniowy, czy pomidorów - żeby wyprodukować ketchup. Przeciwnością żywności przemysłowej jest coraz bardziej poszukiwana żywność naturalna, tradycyjna, w tym żywność produkowana metodami ekologicznymi. To właśnie z tym sektorem produkcji żywności wiążą się największe nadzieje na przyszłość. Faktem jest, że dzięki wzrastającej świadomości konsumentów zapotrzebowanie na tę żywność rośnie.

Wysoką jakość z powodzeniem zaś można uzyskać opierając się na produktach wytwarzanych zgodnie z tradycyjnymi recepturami. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że województwo świętokrzyskie ma w tym względzie wiele do zaoferowania i może stać się różnorodną bazą tradycyjnych wyrobów kulinarnych. Konsekwencja w odkrywaniu kolejnych produktów tradycyjnych może zaowocować w przyszłości stworzeniem silnego rynku żywności wysokiej jakości.

Doświadczenia krajów europejskich dowodzą, że tradycyjne wyroby kulinarne przyczyniają się do wzrostu atrakcyjności wsi, a także są źródłem dodatkowych dochodów jej mieszkańców.

Należą się słowa uznania wszystkim producentom produktów tradycyjnych za trud, determinację i szeroko pojętą aktywność w dziedzinie promowania i propagowania nie tylko samych produktów, ale także metod i receptur ich wytwarzania, opartych na tradycjach kulinarnych. Wszelkie działania w tym zakresie wpisują się w ochronę dziedzictwa kulturowego naszej małej Ojczyzny i jest to zasługą wszystkich producentów produktów tradycyjnych.

Tradycyjne produkty, stanowiące ofertę wysoko jakościowej żywności w sklepach, jak i w restauracjach metropolii świata to najlepsza wizytówka, najlepszy i najbardziej efektywny sposób promocji i reklamy. Sprzedaż takich produktów turystom przyjeżdżającym, to najbardziej opłacalny sposób sprzedawania produktów rolnych. Niektóre z tych produktów są tak mocno związane z krajami swojego pochodzenia, iż stają się niemal ich synonimem. Cóż warta byłaby francuska restauracja bez francuskiego wina, serów czy pasztetu z gęsich wątróbek? A czym grecka tawerna bez fety? A włoska bez szynki parmeńskiej czy parmezanu? Te oryginalne produkty, reprezentujące tradycyjną żywność wysokiej jakości, są ogromnie ważne dla rolnictwa tych krajów, a co za tym idzie dla rozwoju obszarów wiejskich i dobrobytu ich mieszkańców. Kto z nas odwiedzających Zakopane nie kosztuje, choć raz oscypka?

Polska posiada ogromne potencjalne możliwości wytwarzania takich produktów ze względu na tradycyjne rolnictwo, rodzinne gospodarstwa rolne, dużą ilość siły roboczej na obszarach wiejskich, czyste środowisko naturalne i ogromne bogate, zróżnicowane dziedzictwo kulturowe. Główną przeszkodą jest brak tradycji wytwarzania przez rolnika produktu w miejscu surowca. Brak tradycji sprzedaży bezpośredniej rynkowych produktów wysoko przetwarzanych na dużą skale. Brak firm zakładanych przez producentów rolnych w celu przetwarzania w tradycyjny sposób surowca przez nich produkowanego. A przecież pozwala to na zachowanie jego unikalnych walorów i zatrzymywanie należnego zysku, przez eliminacje pośredników, gwarantując pokrycie większych kosztów wytwarzania i satysfakcjonującą dochodowość produkcji żywności.

Unia Europejska stworzyła specjalny system ochrony produktów tradycyjnych, należących do sektora żywności wysokiej jakości. Wspiera rozwój rolnictwa ekologicznego przez dotacje oraz ochronę i wyróżnianie znakiem produktów ekologicznych. Wprowadziła system europejski wyróżniania i ochrony produktów regionalnych oraz tradycyjnych. Są to: „Chronione Oznaczenia Geograficzne", „Chronione Nazwy Pochodzenia", „Nazwy Specyficznego Charakteru". Jest to najlepszy dowód na to, jak wielkie znaczenie dla Unii Europejskiej ma dziedzictwo kulinarne, tradycja. To właśnie dziedzictwo kulinarne jako wartość dodana pozwala nie tylko na uzyskiwanie wysokiej opłacalności produkcji rolnej, ale stanowi przewagę konkurencyjną na rynkach światowych, pozwala na budowę silnych marek turystycznych i w najbardziej pełny oraz smaczny sposób promuje Europę i jej regiony. W naszym kraju dopiero w tym roku powstał krajowy system wyróżniania i ochrony żywności tradycyjnej „Jakość i Tradycja". System stworzony przez Polska Izbę Produktów Regionalnych Lokalnych i Tradycyjnych wspólnie ze Związkiem Województw RP odpowiadający w pełni wymogom unijnym. Cześć regionów przystąpiła do europejskiej sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego.

Województwo świętokrzyskie przystąpiło jako region kandydujący do ogólnoeuropejskiej inicjatywy Europejskiej Sieci Regionalnego Dziedzictwa Kulinarnego (ESRDK). Obecnie ubiegamy się o pełne członkostwo w Sieci, które pozwoli nam tworzyć w ramach ESRDK sieć regionalną o nazwie Dziedzictwo Kulinarne Świętokrzyskie i promować lokalną żywność za pomocą naszego własnego logo.

Głównym celem ustanowienia Systemów Jakości jest zachęcenie producentów do wytwarzania produktów rolno-spożywczych wysokiej jakości, wzmocnienie konkurencyjności produktów na rynkach światowych oraz zapewnienie konsumentom wiarygodnej informacji o jakości produktów rolno-spożywczych. Sprawnie funkcjonujące systemy jakości żywności mogą stanowić narzędzie zwiększające szansę na zyskowną sprzedaż produktów żywnościowych pochodzących z Polski na rynkach innych krajów.

Produkty tradycyjne i regionalne funkcjonują w krajach unijnych jako specjalna i gwarantowana jakość i są własnością ogólno-społeczną na poziomie lokalnym lub regionalnym. Własnością społeczną w znaczeniu otwartą dla każdego, kto spełnia postawione przez samych producentów a często i handlowców wymogi, którzy jednocześnie deklarują chęć poddania się dobrowolnej kontroli zapisanej przez nich samych w opisie produktu. Własności społecznej gdyż produkt opiera się na historii, tradycji, czy specyfice miejsca, która jest własnością lokalną czy regionalną i jako taka nie może być przywłaszczona przez nikogo. Nie ma więc system produktów tradycyjnych regionalnych nic wspólnego z patentami, to system ochrony specyficznej jakości i marki.

Wymaga on samo organizacji producentów w grupy kolektywnego działania w dobrze pojętym interesie własnym. Myślenia kategoriami regionu i produktu terytorialnego.

Upowszechnianie wiedzy o tych produktach w polskim społeczeństwie, wśród potencjalnych producentów jak i konsumentów.

Wspólna Polityka Rolna przywiązuje dużą wagę do rozwoju dziedziny produktów tradycyjnych i regionalnych. Dowodem mogą być propozycje wsparcia przewidziane przez UE oraz w wynikających z nich rozporządzeniach krajowych. W zatwierdzonym przez KE w lipcu 2007 r. Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich PROW 2007-2013 zostało przewidziane w Działaniach 132 i 133 specjalne wsparcie dla producentów i grup producentów uczestniczących w unijnych i krajowych systemach jakości żywności.

Kto i na co może uzyskać wsparcie?

Pomoc przeznaczona jest dla rolników wytwarzających produkty rolne wysokiej jakości przeznaczone do spożycia przez ludzi, uczestniczących w dobrowolnych systemach jakości żywności wspólnotowych lub krajowych wymienionych w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich 2007-2013. Uczestnictwo w systemie jakości dla producenta rolnego oznacza, że otrzymał on certyfikat zgodności lub świadectwo jakości. Pomoc przeznaczona jest na refundację kosztów, czyli uzyskiwania certyfikatów lub świadectw jakości oraz składek członkowskich wnoszonych na rzecz grupy producentów, związanej z wytwarzaniem produktu rolnego.

Na Działanie 132, uruchomione w 2009 r., zostało zarezerwowanych 80 mln euro. Wnioski o przyznanie pomocy będą przyjmowane do 31 grudnia 2013 r. lub do wyczerpania środków, o czym informacja ukaże się na stronie ARiMR. Budżet 80 mln euro nie jest dzielony ani na poszczególne lata objęte pomocą (2009-2013), ani też na poszczególne województwa. W PROW na lata 2007-2013, w Działaniu 132 przewidziane zostały środki (pochodzące z Funduszu Rolnego na Rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz ze środków krajowych) na poprawę jakości produkcji i jakości rolnych produktów spożywczych, zwiększenie spożycia żywności wysokiej jakości oraz wsparcie rolników wytwarzających żywność wysokiej jakości.

Uzasadnienie dla wsparcia produkcji żywności wysokiej jakości w PROW pokrywa się z przewodnią ideą UE, aby promować grupowe działania, zmierzające do wytwarzania produktów wysokiej jakości, z korzyścią dla konsumenta i producenta: „Wsparcie systemów żywności wysokiej jakości jest szczególnie ważne, ponieważ rynek produktów o wysokiej, potwierdzonej jakości w Polsce dopiero się rozwija. Udział w systemie chronionych oznaczeń geograficznych, chronionych nazw pochodzenia, gwarantowanych tradycyjnych specjalności, rolnictwa ekologicznego, integrowanej produkcji oraz systemie „Jakość Tradycja" umożliwia osiągnięcie wyższych dochodów przy jednoczesnej ochronie dziedzictwa narodowego oraz dbaniu o wpływ całego procesu wytwarzania na środowisko".

Wytwarzanie produktów objętych ww. systemami umożliwia zmianę sposobu konkurowania - zamiast wytwarzania dużej ilości produktów homogenicznych produkuje się wysokojakościowe i szczególne wyroby. Współpraca producentów objętych systemami jakości żywności sprzyja zwiększaniu siły ekonomicznej podmiotów znajdujących się na rynku. Efektywne zrealizowanie tych założeń wymaga jednak, aby konsumenci byli skłonni zapłacić więcej za produkty wytwarzane w ramach tych systemów. Poziom rozpoznawalności produktów uczestniczących we wspieranych systemach jakości żywności jest niski, co obecnie ogranicza producentom tych produktów możliwość uzyskania wyższych dochodów. Dlatego też konieczna jest pomoc państwa w tym zakresie. Pomoc ta ma wesprzeć pokrycie wyższych kosztów produkcji.

Które systemy kwalifikują się do pomocy?

Dofinansowanie można otrzymać na produkty zarejestrowane we wspólnotowych systemach jakości żywności jak System chronionych nazw pochodzenia (ChNP) i chronionych oznaczeń geograficznych (ChOG), System gwarantowanych tradycyjnych specjalności (GTS) i produkty rolnictwa ekologicznego.

Krajowymi systemami dającymi prawo do wsparcia są integrowana produkcja (IP) oraz system „Jakość Tradycja"

Jakiej wysokości pomoc można otrzymać i przez jaki okres? - Działanie 132

Z tytułu wytwarzania produktu zarejestrowanego jako GTS, ChNP albo ChOG producent może otrzymać zwrot poniesionych kosztów do 3 200 zł (819,70 euro) rocznie, przez okres pięciu lat, tzw. okresów pomocy, z tytułu wytwarzania jednego produktu.

Producenci, beneficjenci znaku „Jakość Tradycja", wytwarzający produkty według zasad tego uznanego za krajowy systemu jakości żywności mogą również skorzystać z dofinansowania z Działania 132. Roczna kwota pomocy dla producenta z tytułu uczestniczenia w systemie „Jakość Tradycja" wynosi 1470 zł (niezależnie od tego, ile wytwarzanych przez niego produktów zostało zarejestrowanych w systemie).

Roczna suma uzyskiwanego wsparcia, z tytułu uczestnictwa we wszystkich systemach jakości łącznie, nie może być wyższa niż równowartość 3 tys. euro na gospodarstwo.

Działania informacyjne i promocyjne - Działanie 133

Pomimo zwiększonego zainteresowania produktami regionalnymi i tradycyjnymi, produkty te zwłaszcza w nowych krajach UE, nie są jeszcze dostatecznie znane i doceniane. Zarówno konsumenci, jak i producenci nie mają jeszcze dostatecznej wiedzy ani informacji na temat wspólnotowych i krajowych systemów wytwarzania produktów wysokiej jakości, gwarancji, jakie stwarzają konsumentom, i korzyści, jakie wynikają dla producentów. W rezultacie utrzymuje się zarówno niski popyt, jak i niska podaż tych produktów. Dlatego w UE przewidziano mechanizmy wsparcia finansowego dla grup producentów na prowadzenie działań informacyjnych i promocyjnych dotyczących produktów regionalnych i tradycyjnych. Działania promocyjne i informacyjne skierowane są do konsumentów i służą zapoznaniu ich ze specyfiką produktów wysokiej jakości i wskazaniu korzyści, wynikających ze spożywania takich produktów. Działania te pośrednio wpływają na zwiększenie popytu na produkty uczestniczące w systemach jakości, co z kolei poprawi producentom warunki zbytu i zachęci ich do zwiększenia produkcji żywności tradycyjnej i regionalnej oraz do rejestrowania wytwarzanych produktów w KE. Na Działanie 133, uruchomione w 2009 r., zostało zaprogramowanych 30 mln euro. Składanie wniosków odbywa się w sposób ciągły do wyczerpania środków. Wniosek musi być jednak złożony w takim terminie, by wdrożenie finansowanego projektu zakończyło się nie później niż 30 czerwca 2015 r. Budżet 30 mln euro nie jest dzielony ani na poszczególne lata objęte pomocą (2009-2013), ani też na poszczególne województwa.

Kto może otrzymać pomoc?

Wsparcie może otrzymać grupa producentów (organizacja mająca dowolną formę prawną, która łączy podmioty aktywnie uczestniczące w systemie jakości żywności w odniesieniu do określonego produktu lub sposobu produkcji). Ze wsparcia nie mogą korzystać organizacje zawodowe i międzybranżowe reprezentujące jeden lub więcej sektorów.

Pomoc jest przyznawana grupie producentów wpisanej do Centralnego Rejestru Przedsiębiorców, prowadzonego przez Agencję Rynku Rolnego, której został nadany numer identyfikacyjny w krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, której członkowie wytwarzają na terytorium RP produkty posiadające oznaczenia europejskie ChNP, ChOG, GTS, „Jakość Tradycja" lub produkty rolnictwa ekologicznego lub IP.

Które systemy kwalifikują się do pomocy?

Do wsparcia z tytułu Działania 133 „Działania informacyjne i promocyjne" kwalifikują się te same systemy, które kwalifikują się do wsparcia z tytułu Działania 132. Istotna różnica pomiędzy beneficjentami Działania 132 i 133 polega na tym, że Działanie 132 jest adresowane do producentów rolnych, a Działanie 133 do grup producentów.

Wsparcie grup producentów w ramach Działania 133 polega na refundacji części kosztów kwalifikowanych poniesionych na działania informacyjne i promocyjne, realizowane na rynku wewnętrznym UE. Grupy producentów mogą uzyskać refundację do 70% kwalifikujących się kosztów, faktycznie poniesionych na działania informacyjne lub promocyjne.

Aby otrzymać pomoc, grupa producentów składa wniosek o przyznanie pomocy do Prezesa Agencji Rynku Rolnego (ARR), zawiera z ARR umowę na realizację działań informacyjnych i promocyjnych oraz składa wniosek o płatność w terminie określonym w umowie.

Kryteria przyznawania pomocy

Pomoc jest przyznawana na działania informacyjne i promocyjne zachęcające konsumentów do zakupu produktów rolnych objętych systemami jakości żywności, o których była mowa powyżej. Okres realizacji tych działań nie może przekroczyć 2 lat i daty 30 czerwca 2015 r. (liczonej od dnia zawarcia umowy). Przyznawana pomoc polega na refundacji 70% kosztów poniesionych od dnia zawarcia umowy do dnia zakończenia działań (wskazanego w umowie).

Żeby skorzystać z dofinansowania, należy zwrócić się o nie przed zrealizowaniem materiałów promocyjnych i przedstawić materiały do akceptacji, czy odpowiadają celom dofinansowania.

Jakiego rodzaju działania podlegają refundacji?

Do refundacji kwalifikują się działania informacyjne i promocyjne dotyczące produktów wytwarzanych na terytorium RP, uczestniczących w systemach jakości żywności. W ramach realizowanego działania grupa producentów powinna informować o szczególnych cechach lub właściwościach wytwarzanych przez siebie produktów. W szczególności należy uwzględnić te cechy lub właściwości, które były podstawą do rejestracji w europejskim systemie jako Chroniona Nazwa Pochodzenia (ChNP), Chronione Oznaczenie Geograficzne (ChOG), Gwarantowana Tradycyjna Specjalność (GTS) czy „Jakość Tradycja".

Dofinansowanie obejmuje m.in. organizację i uczestnictwo w targach i wystawach, jak również kampanie promocyjne oraz reklamowanie produktów i informowanie o ich szczególnych cechach i właściwościach za pośrednictwem wybranych form przekazu, umożliwiających dotarcie do konsumentów. Działania mogą być skierowane do określonych grup docelowych, jak i do ogółu konsumentów. Do wsparcia kwalifikują się jednak tylko działania informacyjne, promocyjne i reklamowe prowadzone na rynku wewnętrznym UE.

Wsparcie działań promocyjnych i informacyjnych na rynkach wybranych produktów rolnych

Jest to program administrowany przez Agencję Rynku Rolnego, który stwarza szanse na pozyskanie znaczących środków finansowych, pozwalających przedsiębiorcom unijnym skuteczniej konkurować na rynku światowym w w/w zakresie.

Promocja produktów rolnych w ramach mechanizmu możliwa jest na rynku wewnętrznym UE a także na rynkach poza UE (tzw. krajów trzecich).

O tego rodzaju dofinansowanie, mogą ubiegać się organizacje branżowe (zrzeszające producentów, wytwórców rolnych) lub organizacje międzybranżowe (zrzeszające przetwórców, dystrybutorów), reprezentatywne dla danej branży posiadające odpowiedni poziom wiedzy o branży, w której chcą realizować proponowane działania oraz doświadczenie w jej reprezentowaniu lub realizowaniu podobnych działań. Dofinansowanie działań promocyjnych i informacyjnych, w przypadku zgłoszenia programu przez powyższe organizacje, wynosi maksymalnie 80% faktycznie poniesionych kosztów netto (maksymalnie 50% ze środków UE, 30% z budżetu krajowego, minimum 20% stanowi wkład własny organizacji)

Jakiego rodzaju działania mogą być realizowane?

Do działań podlegających współfinansowaniu, przy pomocy których można osiągać cele kampanii (kształtowanie wizerunku produktów, zdobycie przewagi nad konkurentami oraz zachęcanie do zakupu określonych towarów itd.), należy oczywiście reklama w mediach tradycyjnych (takich jak prasa, radio, telewizja, Internet), promocja sprzedaży, promocja wystawienniczo-targowa do której zalicza się również przygotowanie ulotek, broszur, plakatów, katalogów, promocje w miejscach sprzedaży, udział w pokazach, targach i wystawach o znaczeniu krajowym bądź międzynarodowym)
i w końcu public relations na który składa się nie tylko projektowanie i wykonanie identyfikacji wizualnej firmy ale również organizowanie konferencji, sympozjów, szkoleń, seminariów, opracowywanie materiałów prasowych, komunikatów, informacji o produktach, artykułów specjalistycznych i wywiadów,

W następnym artykule postaram się przedstawić korzyści, jakie daje całemu regionowi wytwarzanie produktów regionalnych i tradycyjnych.

Szczegółowe informacje można otrzymać w siedzibie ARR OT Kielce, ul. Piaskowa 18,
lub pod numerem telefonu 41 343 31 90

Maciej Giermasiński

Absolwent Akademii Rolniczej w Lublinie
Wydziału Ogrodnictwa
Od lat związany z różnymi dziedzinami rolnictwa

Obecnie Dyrektor
Oddziału Terenowego w Kielcach
Agencji Rynku Rolnego

• « poprz.
• nast. »