Notatka z pobytu przedstawicieli Krajowej Rady Izb Rolniczych Ryszarda Ciźli i Wiesława Kubickiego na Konferencji w SIBIU (Rumunia) w dniu 14 października 2010r.
Wystąpienie Komisarza ds. rolnictwa i rozwoju obszarów wiejskich Daciana Ciolosa podczas Konferencji nt. rolnictwa niskotowarowego w UE:
- W Unii Europejskiej mamy ponad 4,5 miliona gospodarstw niskotowarowych (11 mln, jeśli dodamy gospodarstwa nietowarowe).
-Miliony ludzi pracuje na takich gospodarstwach i oczekują od nas pozytywnego sygnału w odniesieniu do ich przyszłości i przyszłości małych, rodzinnych gospodarstw.
- W UE są regiony, gdzie małe gospodarstwa odgrywają istotną rolę nie tylko w kategoriach ekonomicznych, ale także społecznych i środowiskowych. Są regiony (jak okolice Sibiu), w których małe gospodarstwa są podstawą życia na wsi, strażnikami tradycji.
- Zmniejszenie liczby gospodarstw rolnych nie jest warunkiem koniecznym do osiągnięcia sukcesu, jeśli chodzi o restrukturyzacji rolnictwa i zwiększenia wydajności gospodarczej rolnictwa. Może to być konsekwencją tego procesu, ale nie musi być warunkiem koniecznym.
- Zmniejszenie liczby gospodarstw nie musi być celem samym w sobie. Struktura gospodarstw rolnych zależy od przyjętego modelu rozwoju.
- Zwiększenie wielkości gospodarstwa nie zawsze oznacza wzrost konkurencyjności; wzrost konkurencyjności można również osiągnąć poprzez zwiększenie wartości dodanej produktów.
- Jeżeli małym producentom nie zaoferuje się alternatywy to konsekwencje będą następujące: opuszczanie ziemi i wyludnianie się obszarów wiejskich.
- Likwidacja gospodarstw niskotowarowych bez tworzenia alternatyw niekoniecznie doprowadzi do wzrostu konkurencyjności dużych gospodarstw.
- Obecnie w Unii Europejskiej mamy zróżnicowane rolnictwo.
- Trzeba uwzględnić różnorodność; nie ma jednego, ogólnoeuropejskiego modelu, który pasowałby wszystkim regionom Europy.
- Polityka rolna musi ułatwiać dostęp do rynku dla wszystkich rodzajów gospodarstw rolnych, tych dużych i małych, w górach i na równinach, na północy i na południu.
- Konkurencyjność może być zapewniona także poprzez różnorodność struktur produkcyjnych, o ile rynek jest dobrze zorganizowany.
- Gospodarstwa domowe i małe gospodarstwa mogą znaleźć swoje miejsce na rynkach lokalnych, regionalnych, na rynku produktów o wysokiej wartości dodanej, jakości i tradycji.
- Gospodarstw niskotowarowe mogą stać się towarowymi, pod warunkiem, że najpierw rozpoczną od poziomu lokalnego.
- obowiązkiem decydentów politycznych jest danie im możliwości wyboru przyszłości.
- Obecnie PROW oferuje wiele instrumentów wsparcia małych rolników i odpowiada na ich potrzeby w zakresie restrukturyzacji, modernizacji i rozwoju lokalnych rynków, przedsiębiorczości i kapitału ludzkiego.
- Doświadczenia 6 państw członkowskich pokazują, że wsparcie tego rodzaju produkcji może prowadzić do wzrostu produkcji, konkurencyjności, utrzymania miejsc pracy w małych gospodarstwach, na obszarach wiejskich.
- Pojawiły się jednak pewne trudności: małe gospodarstwa mają ograniczony dostęp do kredytów, ograniczone możliwości współfinansowania projektów, zwłaszcza w okresie kryzysu; biurokracja na poziomie unijnym i krajowym, trudne procedury; małe gospodarstwa nie mają odpowiedniej informacji o programach.
- Ze względu na przeszłość i doświadczenia tej części Europy (przymusowa kolektywizacja), rolnicy podchodzą z niechęcią do idei organizowania się w grupy producenckie czy stowarzyszenia.
- Po przejściu do gospodarki rynkowej, która pozostawiła drobnych producentów w złym stanie finansowym i niepewnej sytuacji społecznej, małe gospodarstwa mają tendencję do dryfowania w szarej strefie.
- Przyszła WPR będzie musiała odpowiedzieć na następujące pytania: - Jaka jest przyszłość tego typu gospodarstw i tej społeczności? Jaka jest użyteczność publiczna oraz społeczno-ekonomiczna małych gospodarstw? Jak przejść od produkcji niskotowarowej do towarowej i zdywersyfikowanej? Na jakie rodzaje rynków małe gospodarstwa mogą produkować? Jak powinniśmy wspierać małe gospodarstwa rolne, bez blokowania ich „naturalnych" przemian? Jak możemy im dać nadzieję na przyszłość?
- WPR po 2013 r. będzie wspierać zarówno różnorodność jak i funkcjonowania europejskiego rolnictwa.
- działalność małych gospodarstw może być mierzona nie tylko pod względem konkurencyjności; należy brać pod uwagę również ich rolę w zrównoważonym zarządzaniu zasobami naturalnymi i wykorzystaniu ziemi.
- Przyszłość WPR wydaję się krystalizować wokół 3 głównych celów: bezpieczeństwa żywości, zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych oraz utrzymania równowagi regionalnej; cele te wychodzą naprzeciw oczekiwaniom obywateli Europy.
- WPR będzie musiała zapewnić produkcję wysokiej jakości produktów przy zrównoważonym wykorzystaniu wody i gleby oraz w poszanowaniu różnorodności biologicznej.
- WPR będzie musiała utrzymać rentowność rolnictwa i dynamiczny rozwój społeczności wiejskich na całym terytorium Unii Europejskiej.
- Małe gospodarstwa mogą spełnić te oczekiwania, jeśli otrzymają wsparcie, które będzie lepiej ukierunkowane i lepiej dostosowane do ich potrzeb.
- Obecne instrumenty będą musiały zostać dostosowane w celu odpowiedzi na te nowe priorytety: w I filarze - proste i łatwo dostępne instrumenty wsparcia dla małych gospodarstw rolnych, tak, żeby utrzymać miejsca pracy na obszarach wiejskich; aby mogły one w dalszym ciągu oferować dobra publiczne, na które czekają nasi obywatele. Dobrem publicznym może być krajobraz, czy jakości i różnorodności oferowanych produktów; dobra publiczne nie zawsze są opłacane przez rynek; KE zaproponuje mechanizm wsparcia dla specyficznych form rolnictwa, takich jak rolnictwo na obszarach górskich.
- W ramach drugiego filaru WPR - PROW musi przywiązywać większą wagę do doradztwa rolniczego, transferu know-how, szkoleń, a także lokalnych inicjatyw. Rolnicy potrzebują więcej informacji i wsparcia w gospodarstwie, na miejscu; KE zaproponuje pakiet instrumentów, który będzie odpowiadał specjalnym potrzebom małych gospodarstw lub rolnikom na obszarach górskich; priorytetem będą projekty, które skrócą łańcuch żywnościowy; KE będzie wspierać bezpośredni związek pomiędzy producentami i konsumentami poprzez rozwój lokalnych rynków (giełd).
- Współistnienie różnych rodzajów gospodarstw jest uzależnione od potrzeb rynku tzn. konsumenta.
- W ramach polityki jakościowej UE, KE zaproponuje utworzenie „górskich produktów rolnych" oraz znaków jakości - „wyprodukowane w moim gospodarstwie"; zaoferuje wsparcie inicjatyw lokalnych i regionalnych w zakresie marketingu.
- Polityka rolna powinna zapewnić równe szanse dla wszystkich beneficjentów.
- Małe gospodarstwa muszą być wspierane tak długo jak będą w stanie produkować na rynek i przyczyniać się do utrzymania krajobrazów i żywotności obszarów wiejskich.
Opracowanie: K.Kęciek
Akceptował: Andrzej Babuchowski