W odpowiedzi na wniosek KRIR w sprawie możliwości wprowadzenia czasowego wyrejestrwoania ciągników rolniczych oraz przyczep rolniczych, Ministerstwo Infrastruktury, w pismie z dnia 13 lipca 2024 r., przedstawiło nastepujące wyjaśnienia.
Na wstępnie wyjaśniam, że przepisy ustawy - Prawo o ruchu drogowym nie przewidują możliwości czasowego wyrejestrowania pojazdu, a jedynie możliwość czasowego wycofania pojazdu z ruchu uregulowaną w art. 78a tej ustawy. Z treści przedmiotowego wniosku wynika de facto, iż dotyczy on właśnie rozszerzenia katalogu pojazdów, do których stosuje się przepisy art. 78a ustawy - Prawo o ruchu drogowym. Pragnę przy tym wyjaśnić, że czasowe wycofanie pojazdu z ruchu wiąże się z kosztami (tj. opłata za decyzję o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu, opłaty za okres wycofania z ruchu), a także dodatkowymi obowiązkami związanymi m.in. z koniecznością zapewnienia wycofanemu z ruchu pojazdowi postoju poza drogą publiczną, strefą zamieszkania i strefą ruchu (art. 78a ust. 5), czy też z koniecznością złożenia przez właściciela pojazdu do depozytu w organie dowodu rejestracyjnego i tablic rejestracyjnych (art. 78a ust. 3). Informuję, że w rozporządzeniu w sprawie czasowego wycofania pojazdów z ruchu3 określona została wysokość opłaty związanej z czasowym wycofaniem pojazdu z ruchu, w tym m.in. za wydanie decyzji o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu, która wynosi 80 złoty.
Uwzględniając, że jako główny powód postulowanego rozszerzenia możliwości czasowego wycofania z ruchu ciągników rolniczych oraz przyczep rolniczych wskazano rosnące składki za obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej posiadacza pojazdu, przedstawiam stanowisko Ministerstwa Finansów, otrzymane przy piśmie nr FN6.701.68.2024 z dnia 1 lipca 2024 r., w którym resort ten poinformował, iż „( ... ) należy wskazać na obowiązujące regulacje systemowe dotyczące obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych. Powszechny ustawowy obowiązek zawarcia umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, Prawo o ruchu drogowym, skutkującego zmniejszeniem uwarunkowany jest szczególną społeczną funkcją tego ubezpieczenia, jaką jest ochrona osób trzecich przed skutkami częstych, niekorzystnych zdarzeń powstałych wskutek ruchu pojazdów. Nieprzerwany charakter odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń i zarazem ochrony ubezpieczeniowej, daje poszkodowanym w wypadku gwarancję otrzymania należnego odszkodowania. Z drugiej strony, umowa tego ubezpieczenia chroni ewentualnego sprawcę wypadku komunikacyjnego przed nadmiernymi obciążeniami finansowymi z tytułu jego odpowiedzialności cywilnej oraz zabezpiecza jego majątek przed nadmiernym uszczupleniem z tytułu tej odpowiedzialności.
Z uwagi na powyższe jak i w oparciu o regulacje unijne, w świetle przepisów ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, pojazd czasowo wycofany z ruchu jest nadal pojazdem zarejestrowanym, zaś jego posiadacz podlega obowiązkowi ubezpieczenia, jednakże w okresie wycofania pojazdu nie jest on dopuszczony do ruchu. Wynika to m.in. z faktu, że czasowe wycofanie pojazdu z ruchu nie prowadzi do całkowitego wyeliminowania ryzyka spowodowania szkody takim pojazdem. W stosunku do tej grupy pojazdów przepisy ww. ustawy zawierają szczegółowe regulacje odnoszące się do ustalania składki ubezpieczeniowej. Na podstawie art. 8 ust. 4-8 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, w przypadku czasowego wycofania pojazdu z ruchu w rozumieniu art. 78a ustawy prawdopodobieństwa wypadku w okresie ubezpieczenia, zakład ubezpieczeń, na wniosek posiadacza pojazdu mechanicznego, jest obowiązany do proporcjonalnego obniżenia składki ubezpieczeniowej na okres czasowego wycofania pojazdu z ruchu. W takim wypadku składka ubezpieczeniowa, po uwzględnieniu przysługujących posiadaczowi pojazdu mechanicznego zniżek składki, ulega obniżeniu nie mniej niż o 95%. Posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany natomiast do niezwłocznego powiadomienia zakładu ubezpieczeń o ustaniu czasowego wycofania pojazdu z ruchu. W przypadku niedopełnienia przez posiadacza pojazdu mechanicznego tego obowiązku, zakład ubezpieczeń może odpowiednio podwyższyć składkę ubezpieczeniową, począwszy od dnia, w którym ustało czasowe wycofanie pojazdu z ruchu W tym miejscu należy nadmienić, że zakłady ubezpieczeń, określając wysokość składki za ubezpieczenie, zobowiązane są do dokonania oceny ryzyka ubezpieczeniowego i ustalenia jej w wysokości adekwatnej do ryzyka związanego z użytkowaniem pojazdu. Składka ta ma zapewnić co najmniej wykonanie wszystkich zobowiązań z umów ubezpieczenia i pokrycie kosztów wykonywania działalności ubezpieczeniowej. Adekwatność wysokości składek tj. ustalanie ich w wysokości pozwalającej na pokrycie zobowiązań z umów ubezpieczenia podlega stałemu nadzorowi Komisji Nadzoru Finansowego.
Ryzyko związane z użytkowaniem ciągnika rolniczego czy przyczepy rolniczej jest oczywiście inne niż w przypadku samochodów osobowych czy ciężarowych i z tego względu składka za ich ubezpieczenie także jest niższa. Przy określaniu jej wysokości uwzględniany jest również fakt sezonowości prowadzenia działalności rolniczej. Składka za ubezpieczenie kalkulowana jest za cały rok - zarówno za okres wiosenno-jesienny, kiedy pojazdy te są użytkowane z większą intensywnością i występuje zdecydowanie wyższe ryzyko wystąpienia szkody, jak i za okres zimowy, kiedy ze względu na charakter działalności rolniczej i warunki atmosferyczne są używane rzadziej. W związku z tym nie można wykluczyć sytuacji, w której ewentualne masowe wykorzystywanie zawieszenia dopuszczenia do ruchu, celem uzyskania częściowego zwrotu składki, mogłoby spowodować podniesienie stawek bazowych za to ubezpieczenie, tak aby składka „po zwrocie" pozostała adekwatna do poziomu ryzyka ubezpieczeniowego.
Jak wynika z przesłanego pisma Prezesa Krajowej Rady Izb Rolniczych uzasadnieniem złożonego wniosku o rozszerzenie katalogu pojazdów czasowo wycofanych z ruchu o ciągniki rolnicze i przyczepy są „stale rosnące składki obowiązkowego ubezpieczenia (OC), które rolnicy mogliby okresowo oszczędzać." Z przekazanych do resortu finansówinformacji wynika, że średnie wysokości składek z tytułu umów OC ciągników rolniczych na przestrzeni ostatnich kilku lat nie wykazywały tendencji wzrostowej. W roku 2023 oraz w pierwszym kwartale 2024 roku średnia wysokości składek z tytułu umów OC dla ciągników rolniczych oscylowała wokół kwoty 90 zł za pojazd za rok, a zatem w przeliczeniu na miesiąc jest to około 7,5 zł miesięcznie. Wartość ta jest nawet niższa niż odnotowywana w historycznych okresach, pomimo znacząco podwyższonej inflacji. Obniżenie składki o 95% oznaczałaby więc ewentualną oszczędność na poziomie 7,12 zł za każdy miesiąc wycofania z ruchu.
Dane gromadzone przez Ośrodek Informacji Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego wskazują, że w przypadku przyczep i naczep sytuacja wydaje się podobna, a średnia wysokość składki ubezpieczenia OC komunikacyjnego w odniesieniu do tego typu pojazdów oscyluje w granicach 80-90 zł rocznie.
Biorąc pod uwagę stosunkowo niską wartość rocznej składki ubezpieczenia OC komunikacyjnego za przedmiotowe typy pojazdów wątpliwości może budzić wyłącznie ekonomiczne uzasadnienie proponowanego rozwiązania zmierzającego do ograniczenia okresu dopuszczenia tych pojazdów do ruchu. Należy bowiem pamiętać, że zgodnie z art. 78a ust. 3 ustawy - Prawo o ruchu drogowym, decyzję o czasowym wycofaniu pojazdu z ruchu wydaje za opłatą organ ( ... ), która to opłata w przypadku wycofania pojazdu z ruchu na okres 2 miesięcy wynosi 80 złotych.
Mając na uwadze ww. informacje jak i fakt, że jedynym uzasadnieniem dla postulowanych przez Krajową Radę Izb Rolniczych zmian pozostają potencjalne oszczędności finansowe, powstaje uzasadniona wątpliwość co do zasadności wprowadzenia takich zmian, w oparciu o wspomnianą argumentację. Ponadto poza kwestią ewentualnego wzrostu obciążenia organizacyjnego organów odpowiedzialnych za rozpatrywanie wniosków o czasowe wycofanie z ruchu pojazdów, nie można wykluczyć sytuacji, w których przy braku odpowiednio sformalizowanego i należycie kontrolowanego systemu wycofywania i przywracania pojazdów do ruchu zwiększyć się może ryzyko nadużyć i wykorzystywania takiej możliwości do unikania obowiązku ubezpieczenia lub nieuzasadnionego ograniczania składek za ubezpieczenie, co z kolei może mieć negatywne przełożenie na system obowiązkowych ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.
Mając na uwadze powyższe, wydaje się, że wymienione wyżej ryzyka związane z proponowanymi zmianami przepisów mogą przewyższyć potencjalne korzyści jakie miałyby płynąć dla rolników w wyniku ich wprowadzenia. "
Uwzględniając powyższe wyjaśniam, że aktualnie nie są planowane zmiany przepisów ustawy - Prawo o ruchu drogowym w zakresie rozszerzenia katalogu pojazdów, które mogą być czasowo wycofane z ruchu, o ciągniki rolnicze oraz przyczepy rolnicze.
Podstawa prawna:
1 ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U, z 2023 r. poz. 2500, z późn. zm.)
2 ustawa z dnia 20 czerwca 1997 r. - Prawo o ruchu drogowym (Dz. U. z 2023 r. poz. 1047, z późn. zm.)
3 rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 23 grudnia 2004 r. w sprawie czasowego wycofania pojazdów z ruchu (Dz.U. z 2023 r. poz. 87)