W odpowiedzi na pismo Krajowej Rady Izb Rolniczych dotyczące wniosków związanych z projektem rozporządzenia o Wspólnej Polityce Rolnej (COM(2025)560), Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przekazało pismo z dnia 11 grudnia 2025 r., w którym odniesiono się do przedstawionych postulatów i uwag.
Pkt 1. Wprowadzenie mechanizmów elastycznych – państwom członkowskim należy pozostawić możliwość dostosowania progów i mechanizmów (degresja, progi wsparcia ryzyka)
Kwestie dotyczące degresywności i cappingu w ramach degresywnego obszarowego wsparcia dochodów (art. 6 ust. 3 i 4 projektu rozporządzenia w sprawie WPR po 2027 roku (COM(2025)5601)) będą rozstrzygane na forum negocjacji dotyczących Wieloletnich Ram Finansowych na lata 2028-2034 (WRF). Przedstawiciele Polski zgłaszają szereg wątpliwości związanych ze stosowaniem tych mechanizmów.
Pkt 2. Zachowanie i zabezpieczenie budżetu WPR Z dużą uwagą analizujemy propozycje Komisji Europejskiej (KE) zawarte w pakiecie legislacyjnym przedstawionym w lipcu 2025 r., w tym w szczególności komunikat COM(2025)570 w sprawie WRF na lata 2028–2034 oraz powiązane z nim projekty rozporządzeń dotyczących poszczególnych polityk UE i funduszy.
Skala wyzwań, przed którymi stoi rolnictwo w ostatnim czasie, jest większa niż kiedykolwiek wcześniej. Dlatego potrzebujemy silnej i dobrze zaprogramowanej WPR z odpowiednim budżetem. Specyfika WPR wymaga utrzymania odrębnego budżetu
tej polityki, opartego na sprawdzonym modelu dwufilarowym. Rząd RP w dyskusjach dotyczących zarówno WRF, jak i WPR zabiega o zagwarantowanie takiego rozwiązania.
Przedstawiony budżet WPR spotkał się z krytycznym odbiorem nie tylko resortu rolnictwa i organizacji rolniczych, ale także zdecydowanym sprzeciwem członków Parlamentu Europejskiego.
Budżet WPR po 2027 roku musi mieć wystarczające środki na realizację jej celów gospodarczych i środowiskowo-klimatycznych, w tym kluczowego celu utrzymania bezpieczeństwa żywnościowego. Przyszłe rozwiązania nie powinny obniżać wsparcia obecnych beneficjentów WPR. Nadchodząca akcesja Ukrainy i innych państw oraz potrzeba wsparcia zmian strukturalnych niezbędnych dla dalszego rozwoju rolnictwa UE w nowych warunkach uzasadnia wysokie wydatki na WPR.
Z dużym niepokojem przyjmujemy propozycję włączenia WPR do jednego, nowego Funduszu Spójności Gospodarczej, Społecznej i Terytorialnej, Rolnictwa i Obszarów Wiejskich, Rybołówstwa i Polityki Morskiej, Dobrobytu i Bezpieczeństwa lata 2028–Połączenie polityk sektorowych i terytorialnych w jeden plan tzw. Krajowy i Regionalny Plan Partnerstwa może doprowadzić do konkurowania o środki z instrumentami pozostałych polityk.
Z drugiej strony należy pamiętać, że propozycje KE dotyczące podziału prealokowanej między państwa członkowskie części przyszłych WRF utrzymują Polskę w gronie największych beneficjentów unijnego budżetu. To oznacza, że jako kraj będziemy dysponować być może największymi środkami, a o ich podziale w większym stopniu będziemy decydować w kraju. Propozycje KE dają zasadniczo możliwość kontynuacji instrumentów wsparcia, z których obecnie korzystają rolnicy.
Nadal finansowane będą m.in. płatności bezpośrednie, działania na rzecz klimatu i środowiska, inwestycje w gospodarstwach, płatności dla małych gospodarstw i młodych rolników, czy też płatności ONW.
Pewne instrumenty obecnej WPR znajdują się poza kwotą 295 mld euro zarezerwowaną w nowym funduszu na instrumenty WPR i określoną teraz jako „wsparcie dochodów”. Te instrumenty nieobjęte zarezerwowaną kwotą to m.in.: szkolenia dla rolników, inwestycje w infrastrukturę wiejską, miejsca pracy na wsi oraz LEADER. Konieczne będzie zabezpieczenie na nie środków w koperty krajowej i będzie to się odbywało w dyskusjach wewnątrz kraju.
W ostatnim miesiącu Komisja KE zaproponowała wydzielenie 10% środków z nowego funduszu i przeznaczenie ich na rozwój obszarów wiejskich. Traktujemy tę propozycję jako krok w dobrym kierunku, chociaż nadal niewystarczającą.
Dyskusja nad kształtem i sposobem finansowania WPR po 2027 r. będzie jeszcze trwać i na pewno najbliższe miesiące będą intensywnym czasem uzgodnień prowadzonych zarówno na szczeblu UE, jak i wewnątrz kraju.
Pkt 3. Uznanie rzeczywistych użytkowników gruntów, legalizacja umów
ustnych/dzierżaw
Propozycja zawarta w art. 6 ust. 7 projektu rozporządzenia w sprawie WPR po 2027 roku (COM(2025)560), zgodnie z którą działalność rolnicza na kwalifikujących się hektarach musi być prowadzona pod kontrolą rolnika, pod względem zarządzania, korzyści i ryzyka finansowego, nie jest nowym podejściem w zakresie warunków kwalifikowalności do płatności bezpośrednich.
Już obecnie płatności są przyznawane rolnikowi, w dyspozycji którego znajdują się kwalifikujące się hektary i który rzeczywiście wykonuje wszelkie czynności niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania gospodarstwa (działania organizacyjne, kierownicze, jak i osobiste zaangażowanie w bezpośrednim wykonywaniu pracy fizycznej w gospodarstwie) – czyli jest faktycznym użytkownikiem.
Wynika to z orzecznictwa TSUE, co podkreśla KE w swoim stanowisku z 26 lipca 2021 r. wskazując, że w sprawie C‑61/09 Landkreis Bad Dürkheim Trybunał ustalił m.in., że decyzja o tym, komu przyznać płatności, musi być oparta na następujących
kryteriach:
– kto posiada uprawnienia decyzyjne w odniesieniu do działalności rolniczej
prowadzonej na danym gruncie;
– kto ponosi korzyści i ryzyko finansowe związane z tą działalnością.
Jednocześnie, zgodnie z ww. stanowiskiem KE, kwalifikują się w tym zakresie wszystkie prawnie dopuszczalne w prawie krajowym formy władania gruntami rolnymi, takie jak np. tytuł własności czy umowa dzierżawy, w tym umowa ustna (warunek posiadania prawa do użytkowania nie jest równoznaczny z obowiązkiem posiadania dokumentu potwierdzającego taki tytuł).
Postępowanie o przyznanie płatności jest postępowaniem prowadzonym zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego, zgodnie z którym jako dowód w sprawie należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do jej wyjaśnienia, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.
Obecnie toczą się prace nad ustawą o dzierżawie rolniczej, w której planowane jest wprowadzenie obowiązkowej pisemnej formy umowy dzierżawy. Po wejściu w życie tej ustawy, problem z uznawalnością użytkowników gruntów na podstawie ustnych umów dzierżawy będzie więc nieaktualny.
Pkt 4. Usunięcie warunkowania przyznania płatności dochodowych wiekiem rolników
Propozycja KE przewidująca obowiązek zapewnienia, aby najpóźniej do 2032 r. wnioskodawcy osiągający wiek emerytalny określony w prawie krajowym i otrzymujący emeryturę, nie otrzymywali już degresywnego obszarowego wsparcia dochodów spotkała się z licznymi wątpliwościami państw członkowskich. Zgodnie z wyjaśnieniami KE wyłączenie to nie odnosi się do pozostałych instrumentów wsparcia WPR, a w przypadku degresywnego obszarowego wsparcia dochodów będzie miało zastosowanie jedynie do rolników, którzy osiągnęli wiek emerytalny i jednocześnie pobierają emeryturę. W chwili obecnej trudno przesądzić, jaki będzie ostatecznych kształt przepisów w tym zakresie.
Pkt 5. Rozszerzenie listy sektorów produkcyjnych uprawnionych do wsparcia – dopisanie trzody chlewnej, produkcji drobiu i opcjonalnie hodowli koni
Zgodnie z przepisami zaproponowanymi we wniosku KE nr COM (2025)553 final2 wszystkie wymienione w tym projekcie sektory mogą zostać objęte wsparciem z interwencji sektorowych, o których mowa w art. 35 ust. 1 lit. r projektu rozporządzenia objętego dokumentem COM (2025)565 final3. Zgodnie z projektowanym art. 32 ww. wniosku KE nr COM (2025)553 final, beneficjentami interwencji sektorowych mogą być organizacje producentów i zrzeszenia organizacji producentów, a także grupy producentów i podmioty reprezentujące inną formę współpracy między producentami, utworzone z inicjatywy producentów i przez nich kontrolowane. Takie formy współpracy są określane przez właściwy organ państwa członkowskiego jako grupy producentów na czas trwania ich pierwszego programu operacyjnego. Te grupy producentów przygotowują program operacyjny i plan dochodzenia do uznania służący do celów uznania ich za organizacje producentów zgodnie z wymogami określonymi w art. 152, 153, 154, 156 lub 161 rozporządzenia (UE) nr 1308/2013 i przedkładają je jednocześnie właściwym organom. Grupy producentów wdrażają ten plan dochodzenia do uznania.
Katalog sektorów, które będą mogły zostać objęte takimi interwencjami, został określony w proponowanym brzmieniu art. 30 projektu rozporządzenia objętego dokumentem COM (2025) 553 final. Z tego projektowanego przepisu wynika, że zaliczają się do niego sektory, o których mowa w art. 1 ust. 2 lit. a)-i), k), l) i m), o)-t), v) oraz w), a także produkty wymienione w Załączniku Ia (lit. t – mięso drobiowe, lit. q – wieprzowina, Załącznik Ia – konie żywe). Celowość objęcia przedmiotowych sektorów interwencjami o których mowa, będzie przedmiotem analiz prowadzonych na poziomie krajowym.
MRiRW będzie dążyło do wypracowania jak najbardziej korzystnych warunków i możliwości wsparcia dla polskich rolników. Będziemy m.in. zabiegali o rozszerzenie listy sektorów, które mogą być objęte płatnościami związanymi z produkcją o sektor trzody chlewnej.
Pkt 6. Zabezpieczenie procesu konsultacji dla aktów delegowanych
Projekty aktów wykonawczych i delegowanych są konsultowane z państwami członkowskimi. Często jednak projekty te udostępniane są wyłącznie w języku angielskim i tuż przed posiedzeniem, na którym mają zostać omówione, co praktycznie uniemożliwia przeprowadzenie szerszych konsultacji na poziomie krajowym. Niemniej resort dokłada starań, aby w miarę możliwości w stanowiskach przekazanych do KE uwzględniać opinię organizacji rolniczych.
Polskie władze dokładają wszelkich starań, aby proces legislacyjny projektowanych przepisów UE był jak najbardziej transparentny, a jego tryb gwarantował możliwość aktywnego udziału organizacji rolniczych w konsultacjach treści proponowanych uregulowań.
W programie KE dotyczącym lepszego stanowienia prawa obywatele i inne zainteresowane podmioty mogą przekazywać swoje uwagi na temat projektu aktu delegowanego w ciągu 4 tygodni. KE udostępnia m.in. projekty aktów delegowanych w Rejestrze aktów delegowanych i wykonawczych dostępnym pod poniższym linkiem:
https://webgate.ec.europa.eu/regdel/#/delegatedActs?lang=pl
Użytkownicy mogą się zarejestrować i zamówić powiadomienia o aktach, które ich interesują.
W tym rejestrze dostępna jest m.in. informacja o statusie aktu (np. Planowany), a na portalu „Wyraź swoją opinię – Konsultacje publiczne!” dostępnym pod poniższym linkiem, możliwe jest zamieszczenie opinii:
https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/have-your-say_pl
Tak więc wszyscy zainteresowani, w tym przedstawiciele Izb Rolniczych, mogą wyrazić swoją opinię na temat projektu, który ich interesuje.
1 Wniosek rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiające warunki realizacji unijnego wsparcia w ramach wspólnej polityki rolnej na lata 2028–2034
2 Wniosek rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) zmieniającego rozporządzenie (UE) nr 1308/2013 w odniesieniu do programu „Owoce, warzywa i mleko w szkole” („unijny program dla szkół”), interwencji sektorowych, utworzenia sektora roślin wysokobiałkowych, wymogów dotyczących konopi, możliwości ustanowienia norm handlowych dotyczących sera, roślin wysokobiałkowych i mięsa, stosowania dodatkowych należności celnych przywozowych, przepisów dotyczących dostępności dostaw w czasie sytuacji nadzwyczajnych i poważnych kryzysów oraz zabezpieczeń;
3 Wniosek rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) ustanawiającego Europejski Fundusz na rzecz Spójności Gospodarczej, Społecznej i Terytorialnej, rolnictwo i obszary wiejskie, rybołówstwo i gospodarka morska, dobrobyt i bezpieczeństwo w tym okresie 2028–2034 oraz zmieniającego rozporządzenie (UE) 2023/955 i rozporządzenie (UE, Euratom) 2024/2509.