Streszczenie opracowania KRIR dotyczące „Wstępnego Zarysu Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014 – 2020 (PROW 2014 – 2020)”
Uwagi ogólne:
- Samorząd rolniczy zauważa, że znacznie ograniczone środki finansowe na II filar WPR dla Polski (11,5 mld euro) wobec 13,4 mld euro w perspektywie 2013 – 2020 oraz planowane przesunięcie 25% z II na I filar (w wysokości ok.2,5 mld euro) a także konieczność zabezpieczenia środków na kontynuację wieloletnich zobowiązań z poprzedniego okresu programowania na poziomie 1,3 mld euro oraz konieczność przeznaczenia 25% środków na działania rolno-środowiskowo-klimatyczne i 5% na Leadera – powodują, iż wybór działań w ramach PROW 2014 – 2020 musi być poprzedzony analizą celu jaki Rząd Polski chce osiągnąć w tej i przyszłej perspektywie. Ocena ex-ante, która ma być wykonana zgodnie z założeniami unijnymi przez niezależny zespół ekspertów nie zapewni bowiem weryfikacji przyjętych założeń ani nie przyczyni się do poprawy jakości Programu.
- KRIR wnioskuje, aby środki finansowe przeznaczone na rozwój obszarów wiejskich były wydzielone z Funduszu Spójności z uwzględnieniem, iż są to środki przeznaczone na wsparcie obszarów wiejskich – celem niemożności rozdysponowania ich w inny sposób.
- Wątpliwym jest fakt, czy Narodowy Program Odnowy Melioracji i Rozwoju Retencji opracowywany w MRiRW będzie miał szansę realizacji, gdy zaplanowano, aby środki nie były finansowane z PROW 2014-2020, w ramach polityki spójności.
- KRIR opowiada się za sformułowaniem jednego krajowego PROW z pogłębioną jego regionalizacją polegającą na dokonaniu podziału części całkowitego programu PROW (poza działaniami horyzontalnymi) na pule przeznaczone dla poszczególnych województw. Nie do zaakceptowania jest zapis, że tylko Samorządy Województwa będą określały, które z działań i w jakim wymiarze finansowym powinny zostać wdrożone. Powinien znaleźć się jednak zapis, że propozycje Samorządu Województwa muszą być konsultowane i zaakceptowane przez właściwą miejscowo izbę rolniczą.
Uwagi szczegółowe do działań w ramach 6 Priorytetów nowej perspektywy PROW:
- Ułatwianie transferu wiedzy i innowacji w rolnictwie, leśnictwie i na obszarach wiejskich.
Działanie: Transfer wiedzy i innowacji:
Transfer wiedzy i działania informacyjne powinny odbywać się zarówno w postaci tradycyjnych kursów szkoleniowych (m.in. w zakresie przetwórstwa rolno-spożywczego jako wartości dodanej w gospodarstwie – szczególnie gospodarstwa małe i średnie), jak i warsztatów oraz wizyt studyjnych w gospodarstwach rolnych, rozpowszechniając najlepsze praktyki rolne.
Ponadto należy doprecyzować i wyjaśnić pojęcie „baza wiedzy” oraz „zryczałtowana forma pomocy”, której to samorząd rolniczy jest przeciwny.
Działanie: Doradztwo:
Pozytywne jest kontynuowanie usług doradczych dla gospodarstw rolnych – cele szczegółowe mogą być realizowane przez ODR-y i Izby Rolnicze (należy stosownie uzupełnić i uzasadnić te cele). Jako beneficjenta w celu 1A i 1B należy dopisać Izby Rolnicze, a w celu
Działanie: Współpraca:
Tutaj należy szerzej rozwinąć pojęcie grup operacyjnych EPI (Europejskiego Partnerstwa na rzecz Innowacji) i klastrów (czy chodzi tu o współpracę przedsiębiorstw z jednostkami naukowo-badawczymi i władzami publicznymi, czy też o węższe pojęcie dwóch partnerów).
- Poprawa konkurencyjności wszystkich sektorów rolnictwa i zwiększenie rentowności gospodarstw rolnych.
Działanie: Modernizacja gospodarstw rolnych:
Priorytetowo należy potraktować inwestycje, które wiążą się ze spełnieniem wymogów wynikających z gospodarowania na obszarach OSN.
Wsparcie powinny otrzymać także inwestycje i modernizacja w gospodarstwach hodujących maciory i prosięta (tym bardziej, że w kraju tworzy się Rządowy program wsparcia trzody chlewnej) oraz gospodarstwa z produkcją zwierzęcą, np. bydła mięsnego czy mlecznego.
Należy rozważyć posługiwanie się w przepisach dotyczących PROW nazewnictwem gospodarstwa rodzinnego.
W działaniu „Modernizacja gospodarstw rolnych” należy zmniejszyć liczbę ograniczeń (zapis, iż z pomocy mogą skorzystać podmioty, które przejdą restrukturyzację, wyklucza niektórych rolników).
W związku z zakończeniem w 2013r. możliwości skorzystania z kredytów preferencyjnych na zakup ziemi, beneficjenci w ramach tego działania powinni mieć możliwość skorzystania z pomocy na zakup ziemi.
Działanie: Premia dla młodych rolników:
Wnosimy, aby premia była wypłacana jednorazowo jak dotychczas. Zaproponowanie wypłaty premii co najmniej w dwóch ratach może narażać młodych rolników na dodatkowe koszty, np. kredyt oraz oznaczać, że premia może być wypłacona dopiero po zrealizowaniu poszczególnych etapów inwestycyjnych.
Działanie: Restrukturyzacja małych gospodarstw:
Należy zdefiniować termin małe gospodarstwa oraz ściśle sprecyzować realizację restrukturyzacji tych gospodarstw poprzez biznesplan.
Grant start-up sugeruje zaliczkowanie i pieniądze na start, natomiast w formie pomocy finansowej przewiduje się wypłacanie premii w co najmniej dwóch ratach – wnioskujemy o doprecyzowanie, gdyż w domniemaniu druga część będzie wypłacana po zrestrukturyzowaniu gospodarstwa (powinno to być mierzalne).
- Poprawa organizacji łańcucha żywnościowego i promowanie zarządzania ryzykiem w rolnictwie.
Działanie: Systemy jakości produktów rolnych i środków spożywczych:
Systemy zapewniania jakości produktów rolnych i żywności nadal stanowią w Polsce nieuregulowaną materię. Mimo, iż hasłowo informuje się o zdrowej żywności, o skracaniu łańcucha dostaw, to rolnicy w dalszym ciągu mogą wytwarzać i sprzedawać tylko nieprzetworzone produkty roślinne i zwierzęce a sprzedaż przetworzonej żywności odbywa się poza legalnym obrotem. Ponadto brak jest obecnie w Polsce systemów jakości, w związku z czym należy wpisać wprost o jakie systemy chodzi. Mimo, iż mamy znaki jakości (tj. Poznaj Dobrą Żywność, PQS oraz QAFP), to nadal nie są znane i rozpoznawalne przez większość polskich rolników i konsumentów.
Pojawia się zatem pytanie, jakie systemy jakości będziemy w ramach tego działania wspierać, tym bardziej, że nie jest jasno sprecyzowane czy beneficjentem tego działania będzie producent rolny? Samorząd rolniczy sprzeciwia się takiemu dofinansowaniu i podejściu do systemów jakości w PROW 2014-2020.
Działanie: Przetwórstwo i marketing produktów rolnych:
Celem tego działania jest koncentracja produkcji oraz lepsze zintegrowanie głównych producentów z łańcuchem żywnościowym poprzez systemy jakości, promocję na rynkach lokalnych i krótkie cykle dostaw. W związku z powyższym Zarząd KRIR jest przeciwny, aby beneficjentem tego działania były też średnie przedsiębiorstwa, gdyż nie skróci to wówczas łańcucha żywnościowego dla rolnika, który nie skorzysta na tym działaniu nawet pośrednio.
Działanie: Podstawowe usługi i odnowa wsi na obszarach wiejskich:
W przyszłym działaniu należy powiązać środki finansowe na inwestycje ze zobowiązaniem samorządu do korzystania z „projektów miękkich” i zatrudniania osób na obszarach wiejskich w celu prawidłowego wykorzystywania i funkcjonowania obiektów (np. świetlic powstałych z PROW 2007-2013, które świecą pustkami z powodu braku środków finansowych na zatrudnienie osoby do ich obsługi).
Ponadto samorząd rolniczy sprzeciwia się finansowaniu z tego działania inwestycji związanych z budową dróg lokalnych, celem przesunięcia ich na budowę małych ubojni (w gminach lub w powiatach), które mogłyby przyczynić się do skrócenia łańcucha żywnościowego.
Działanie: Tworzenie grup producentów:
Samorząd rolniczy wnioskuje o:
- zwrot kosztów dofinansowania np. kontroli za certyfikację grupy;
- przywrócenie działania na dofinansowanie na 75% dla grup producenckich przy inwestycjach – preferowane są duże grupy przetwórcze, a małe grupy nie mają możliwości uznania za koszt kwalifikowany zakupu maszyn do produkcji podstawowej (na zakup wspólnych maszyn do zasiewu, do zbioru);
- możliwość utworzenia funduszu umożliwiającego zrzeszanie się grup producenckich (ekologicznych);
- utrzymanie okresu 90 dni na składanie wniosków o dofinansowanie grupy (przez okres 5 lat);
- uproszczenie zasady powoływania małych przetwórni przy małych grupach.
Ponadto należy zamieścić działanie związane ze wsparciem z budżetu UE ubezpieczeń upraw i zwierząt, aby rolnicy zaczęli powszechnie korzystać z tych ubezpieczeń a tym samym zastanowić się nad utworzeniem działania wspierającego cały system ubezpieczeń upraw i zwierząt w rolnictwie.
Należy wziąć pod uwagę możliwość wsparcia dla rolników z tytułu utrzymującej się dużej populacji zwierzyny leśnej, powodującej coraz większe niezadowolenie (brak możliwości skorzystania z odszkodowań za wyrządzone w uprawach rolnych szkody).
Uzasadnione jest podjęcie w PROW 2014-2020 odpowiednich działań zaradczych w celu szybkiej likwidacji skutków, jak również zapobiegania klęsk żywiołowych i katastrof, które z natury są trudne do przewidzenia.
4. Odtwarzanie, chronienie i wzmacnianie ekosystemów zależnych od rolnictwa i leśnictwa.
Działanie: rolnośrodowiskowoklimatyczne, „Płatności dla obszarów Natura
W programach działania rolnośrodowiskowoklimatyczne należy wprowadzić płatność do trwałych użytków zielonych w pakiecie Zrównoważonym oraz wykreślić jako beneficjentów pomocy z tego działania możliwość uzyskania wsparcia przez „innych gospodarujących gruntami”, „w uzasadnionych przypadkach także inni gospodarujący gruntami lub ich grupy”. Ponadto środki z PROW 2014-2020 należy kierować tylko i wyłącznie do aktywnych rolników.
Wnioskujemy, aby w działaniu „Rolnictwo ekologiczne” wprowadzić mieszany system dotacji, tj. zarówno do powierzchni jak i do produkcji.
W ramach celu szczegółowego 4c „Poprawa gospodarowania glebą” zaproponowano dopłaty do wapnowania gleb zakwaszonych. Ze względu na ogromne znaczenie dla środowiska uważamy, że środki na dopłaty do wapnowania gleb powinny znaleźć się w ramach Funduszy Ochrony Środowiska lub z innych środków na ochronę środowiska, np. „Infrastruktura i środowisko”.
- Wspieranie efektywnego gospodarowania zasobami i przechodzenia na gospodarkę niskoemisyjną i odporną na zmianę klimatu w sektorach rolnym, spożywczym i leśnym.
Działanie: Zalesianie i tworzenie terenu zalesionego:
Należy rozważyć skrócenie czasu wypłacania premii do zalesienia.
- Zwiększenie włączenia społecznego, ograniczanie ubóstwa i promowanie rozwoju gospodarczego na obszarach wiejskich.
Działanie: LEADER:
Powstają wątpliwości, czy wystarczająca jest pula środków na tzw. „twarde projekty” dla rolników (tj. inwestycje, modernizacja, młody rolnik), które powodują zwiększenie konkurencyjności polskiego rolnictwa.
Ponadto nie wszystkie z wybranych 338 LGD są odpowiednio przygotowane administracyjnie do wyboru projektów w ramach LSR powierzonych działań PROW.
Należy również wyjaśnić i doprecyzować pojęcie „projekty parasolowe”.
Działanie: Premie na rozpoczęcie działalności pozarolniczej, Rozwój przedsiębiorczości:
Działanie dotyczące Premii powinno być skierowane tylko do rolników i członków ich rodzin a nie jak w zapisie do mieszkańców obszarów wiejskich czy mikro i małych przedsiębiorstw prowadzących działalność pozarolniczą na obszarach wiejskich.
Samorząd rolniczy zdecydowanie opowiada się, by działanie Rozwój przedsiębiorczości skierowane było do osób fizycznych, prawnych czy jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, prowadzących działalność jako mikro lub małe przedsiębiorstwa – było finansowane nie z PROW 2014-2020 lecz w ramach Polityki Spójności z funduszy strukturalnych.
materiał przygotowany przez Annę Szymczyk-Tometczak
Oddział Terenowy ŚIR w Busku Zdroju.
